مقدمه
میخائیل آفاناسیویچ بولگاکف (Михаил Афанасьевич Булгаков)، پزشک و نویسنده برجستهٔ روسی، با آثارش تأثیر بزرگی بر ادبیات جهان گذاشته است. او یکی از نویسندگان معروف دوران شوروی بوده و با آثاری چون “مردشد و مارگاریتا” و “برف سیاه” شناخته می‌شود. در این مقاله، به زندگی‌نامه بولگاکف و آثار این نویسنده بزرگ پرداخته می‌شود.
زندگی‌نامه بولگاکف
میخائیل بولگاکف متولد ۱۵ مه ۱۸۹۱ در کی‌یِف(Киев) اکراین چشم به جهان گشود. او در یک خانواده طبقه متوسط به دنیا آمد. پدر او آفاناسی بولگاکف دانشیار آکادمی الهی و مادرش در دبیرستانی در شهر کی‌یِف مشغول به تدریس بودند. بولگاکف در سال ۱۹۰۱ به دبیرستان الکساندرفسکی رفت و در آنجا از هیچ جناح و اندیشه‌ای تأثیر نگرفت و در مدرسه نیز به هیچ یک از انجمن‌های سیاسی وارد نشد. این انتخاب او سبب شد تا از دیگر اطرافیانش متمایز شود و بیشتر مورد توجه قرار گیرد. پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه او برخلاف میلش به حرفه پزشکی پرداخت.
شروع فعالیت ادبی بولگاکف
بولگاکف در کودکی تجربیات تلخی از زندگی روستایی و صنعتی روسیه را تجربه کرد که بعدها این اتفاقات در آثار ادبی او تأثیر فراوانی گذاشتبولگاکف از جوانی به فعالیت ادبی مشغول شد و آثار کوتاهی را منتشر کرد. او به مرور زمان موفقیت بیشتری کسب کرد و با انتشار رمان “مرشد و مارگاریتا” شهرت جهانی پیدا کرد. این رومان به دو بخش معاصر و تاریخی تقسیم می‌شود که در بیان این رمان شیطان خود را با نام پروفسور وُلند(Воланд) معرفی و فساد و ریا کار بودن افراد را آشکار می‌کند در تقابل افراد داستان در تلاش برای سرنگونی شیطان هستند.
تضاد ایدئولوژیکی بولگاکف و حکومت شوروی
بولگاکف با مخالفت شدید خود با رژیم بلشویک شوروی، به عنوان یکی از نویسندگان معترض و مبارز ادبی شناخته می‌شود. او در آثارش به بی‌عدالتی‌ها و سرکوب‌های حکومت شوروی اشاره می‌کند و از طریق داستان‌هایش تلاش می‌کند تا انسانیت را بر غیرانسانیت غلبه دهد. همچنین این نویسنده در نشر آثار خود در زمان حکومت شوروی با چالش های بسیاری مواجه بوده و دولت شوروی از اجازه نشر آثار این نویسنده خودداری می‌کرد. در ادامه این اتفاقات بولگاکف تصمیم به ترک شوروی کرد که با مخالفت حزب کمونیست مواجه شد. با وجود اینکه استالین از او به عنوان یک نویسنده قابل یاد می‌کرد؛ زندگی بر بولگاکف به سختی و مشقت می‌گذشت.
آثار برجسته بولگاکف
بولگاکف بیش از سی، آثار و نوشته را از خود به جا گذاشته است که تأثیر بسزایی در تاریخچه ادبیات روسیه گذاشته‌اند. در زیر به برخی از آثار بولگاکف می‌پردازیم:
- مرشد و مارگاریتا (Мастер и Маргарита): این اثر برجسته بولگاکف یکی از شاهکارهای ادبیات جهان است که تأثیر زیادی بر روی ادبیات مدرن داشته است. این رمان انقلابی به نظریه داستانی است و شامل داستانی ماوراءالطبیعی و پیچیده است.
- مورفین (Морфий): این نوشته بولگاف راوی داستان یک پزشک جوان است که به تازگی به یک شهرِ روستایی کوچک نقل مکان کرده است و در آجا قرار است که یک روش درمانی جدید را مورد آزمایش قرار بدهد. نام این دکتر، برومگارد است. بولگاکف در این کتاب با زیرکی بی‌نظیر زندگی تمام زندگی پزشکی را که معتاد به ماده مخدر مورفین است را به تصویر کشیده. در این داستان او به خواننده توضیح می‌دهد که یک بیمار در برزخ یأس و نامیدی قرار گرفته است و از ترک این ماده کشنده عاجز شده.
- گارد سفید (Белая гвардия):داستان در اوکراین، در پایان سال ۱۹۱۸ آغاز می‌شود، و به سرنوشت خانواده توربین در طول جنگ ارتش‌های مختلف جنگ روسیه -سفیدها، قرمزها، ارتش پادشاهی آلمان، و ناسیونالیست‌های اوکراین- بر سر کی‌یِف می‌پردازد. شخصیت‌های تاریخی مثل پیوتر ورانگل، پتلیورا و پاولو اسکوپادسکی در حالی که خانواده توربین در این شرایط ناپایدار گرفتار آمده‌اند، در داستان پدیدار می‌شوند.
- تخم مرغ‌های شوم(Роковые яйца):داستان در مورد دانشمندی است که به صورت اتفاقی اشعه‌ای را کشف می‌کند که به رشد سریع یاخته‌های سلولی منجر می‌شود، اما پیش از تکمیل مطالعات این دانشمند، حکومت شوروی تلاش می‌کند از این اشعه جدید برای جهش در تولید تخم‌مرغ بهره ببرد که نتیجه کار به فاجعه ختم می‌شود.
- قلب سگی(Собачье сердце):این کتاب از زبان یک سگ روایت می‌شود؛سگی(نماد مردم روسیه) که به دست پروفسوری به نام پری آبراژینسکی(نماد حکومت کمونیستی) جراحی و شده و به یک انسان بدل شده است.بولگاکوف دیدگاه‌های خود درباره‌ی انقلاب شوروی را از زبان پروفسور آبراژنسکی ابراز کرده است. آنچه بیش از همه مایه ی آزردگی پروفسور می‌شود غفلت مردم از کار و وظیفه اصلی شان است و پرداختن به کارهایی که در آن ها تخصص ندارند. نکته جالب آنکه این اثر با فاصله چند ماه پس از مرگ لنین نوشته شده و برخی بر این باورند که پروفسور نماد خود لنین است.
برای بررسی و آشنایی بیشتر با آثار بولگاکف کلیک کنید.
میخائیل بولگاکف با آثارش، تأثیر بسیاری بر روی ادبیات جهان گذاشته و به عنوان یکی از برجسته‌ترین نویسندگان دوران خود و ادبیات مدرن شناخته می‌شود. او با توانایی‌های خود در بیان داستان‌های پرمعنا و تأملی، همچنان پس از گذشت سال‌ها از درگذشتش، خوانندگان را جذب می‌کند و آثارش همچنان در ذهن ادبیات جهانی جاودانه است.
